Ufak Kıvılcımlar Yazılar

Gönül Borcu Nedir Bulmaca? Bir Psikoloğun Zihninden Duygusal Bir Analiz Meraklı Bir Psikoloğun Gözünden Başlangıç İnsan davranışlarını anlamaya çalışan biri olarak, bazen kelimelerle örülü küçük bulmacalar karşıma çıkar: “Gönül borcu nedir?” Bu ifade, bir bulmaca sorusunun ötesinde, insan ruhunun derin katmanlarında yankılanan bir duygusal kavram gibidir. “Borç” kelimesi genellikle ekonomik ya da maddi bir yükümlülüğü çağrıştırsa da, “gönül borcu” daha farklı bir anlam taşır — duygusal bir sorumluluk, içsel bir bağlılık ya da bazen sessiz bir teşekkürdür. Psikolojinin merceğinden baktığımızda bu kavram, insanın hem bilişsel hem duygusal hem de sosyal yönlerini aynı anda yansıtan çok katmanlı bir yapı sunar. Bilişsel…

Gömme Yemeği: Toplumsal Bir Ritüelin Sosyolojik Anatomisi Bir köy evinde, kalabalığın arasında sessizce gözlem yaparken fark ettim; sofranın başında oturan erkekler konuşuyor, kadınlar ise yemekleri getirip götürüyor, sessiz ama belirgin bir düzen içinde hareket ediyordu. Bu sahne, “gömme yemeği” denen geleneğin sadece bir yemek ritüeli olmadığını; aksine, toplumsal yapının, cinsiyet rollerinin ve kültürel değerlerin ete kemiğe büründüğü bir alan olduğunu gösteriyordu. Gömme Yemeği Nedir? Gömme yemeği, genellikle bir ölüm sonrası düzenlenen ve yas tutan aileye destek olmak, aynı zamanda toplumsal dayanışmayı görünür kılmak amacıyla yapılan geleneksel bir yemek törenidir. Adını, “gömme” eyleminden, yani cenazenin defnedilmesinden alır. Bu yemek, Anadolu’nun birçok…

Hapşırma mı Hapşırma mı? Dil, Mizah ve Burun Tepkilerinin Savaşı Hepimizin başına gelmiştir: Bir kelimeyi o kadar çok tekrarlarsınız ki bir süre sonra kulağınıza garip gelmeye başlar. “Hapşırma” da tam olarak öyle bir kelime. Hele bunu iki kere yan yana görünce — hapşırma mı hapşırma mı? — insanın kafası karışıyor. Hani, sanki birisi uyarıyor: “Hapşırma!” diğeri de inatla diyor: “Ama hapşırma yani, sonuçta doğal bir şey!” İşte bu yazıda, burnumuzun en dürüst tepkisini biraz mizahla, biraz dil bilimiyle, biraz da toplumsal rollere dokunarak masaya yatırıyoruz. — Bir Kelimenin Felsefi Boyutu: Hapşırmak mı, Hapşırmamak mı? Hapşırmak doğanın komik bir şakası gibidir.…

Gelire Bağlı Olan Tüketime Ne Ad Verilir? Bilimsel Merakla Bir Ekonomi Yolculuğu Ekonomi bazen karmaşık denklemler, bazen de günlük hayatın en basit davranışlarında gizlidir. Örneğin, maaşınız arttığında daha fazla dışarıda yemek yiyor ya da tatile çıkıyorsanız, farkında olmadan ekonominin temel kavramlarından birini yaşıyorsunuz: gelire bağlı tüketim. Peki bu davranışın bilimsel adı ne? Hangi faktörler bu tüketimi şekillendiriyor ve bizi nasıl etkiliyor? Gelin, bu konuyu bilimsel bir merakla ama herkesin anlayacağı bir dille inceleyelim. Gelire Bağlı Tüketim Nedir? Gelire bağlı olan tüketime “marjinal tüketim eğilimi” veya daha genel bir ifadeyle “gelire duyarlı tüketim” denir. Basitçe söylemek gerekirse, gelirdeki artış veya azalışın…

Givik Ne Demek? Bir Tarihçinin Perspektifinden Anlamı ve Toplumsal Dönüşümler Geçmişi Anlamaya ve Günümüzle Bağ Kurmaya Çalışan Bir Tarihçinin Girişi Bir tarihçi olarak, dilin evrimi her zaman ilgi alanımın merkezinde yer alır. Çünkü dil, toplumların düşünce biçimlerini, kültürlerini ve toplumsal yapılarındaki değişimleri yansıtan bir aynadır. “Givik” gibi eski ve bazen unutulmuş kelimeler, bu evrimin önemli parçalarını temsil eder. Ancak, bir kelimenin zaman içindeki yolculuğu sadece anlam değişiklikleriyle sınırlı değildir; bu kelimenin etrafında şekillenen sosyal yapılar, değerler ve tarihsel kırılmalar da bizim için büyük birer anlam taşır. “Givik” kelimesi, halk arasında zaman zaman duyduğumuz ancak derinlemesine sorgulamadığımız bir terimdir. Peki, “givik”…

Girift Ne Demek? Coğrafyada Girift Kavramının Antropolojik İncelemesi Bir Antropoloğun Dünyaya Bakışı: Kültürlerin Çeşitliliği ve Girift Antropologlar, farklı kültürlerin yaşantısını, düşünsel yapısını, ritüellerini ve sosyal organizasyonlarını derinlemesine keşfetmeye adanmışlardır. Kültürler arasındaki çeşitlilik, insanlığın kimliğini şekillendiren en önemli unsurlardan biridir. Ancak, bu çeşitlilik sadece dil, gelenek veya yaşam tarzı gibi yüzeysel unsurlarla sınırlı değildir; aynı zamanda coğrafi ve toplumsal yapıları da etkiler. “Girift” kelimesi, coğrafya ile bağlantılı olarak ilginç bir derinliğe sahiptir. Bu kavramı yalnızca bir yer şekli olarak değil, aynı zamanda kültürlerin birleştiği, etkileştiği ve bazen karmaşık hale geldiği bir zemin olarak ele alacağız. Girift Nedir? Coğrafyada ve Kültürlerde Derinlik…

Her Şeye Şükretmek Doğru mu? Bazı insanlar, hayatın karmaşasında bir mottoya sığınır: “Her şeye şükret.” Bu cümle kulağa huzur verici gelir; sanki tüm dertleri yumuşatacak, yaşananı anlamlı kılacak bir formül gibidir. Ama gerçekten öyle mi? Her şeye şükretmek, bilinçli bir farkındalık mı, yoksa adaletsizliklere karşı bir suskunluk biçimi mi? Ben bu yazıda, bu soruya hem içten bir kalple hem de eleştirel bir gözle yaklaşmak istiyorum. Çünkü şükür, sadece bir kelime değil — bir duruş, bir bakış, bazen de bir direnç biçimi. Kısa özet: Her şeye şükretmek, kör bir kabulleniş değil, bilinçli bir farkındalıkla yaşamın anlamını yeniden okumaktır. Fakat bu farkındalık,…

Haside Tatlısı Nedir? Gelenekten Günümüze Farklı Yaklaşımlarla Tatlı Bir Yolculuk Tatlıların dünyasında bazı lezzetler vardır ki, sadece damakta değil, kalpte de iz bırakır. Haside tatlısı da onlardan biridir. Bu yazıda, hem geçmişin hem de bugünün gözünden bu geleneksel lezzetin hikâyesine dalacağız. Üstelik olaya hem erkeklerin analitik gözlüğünden hem de kadınların duygusal ve toplumsal penceresinden bakarak farklı bakış açılarını karşılaştıracağız. Hazırsanız, mutfaktan yükselen o mis gibi kavrulmuş un kokusunun peşine düşelim. Haside Tatlısı Nedir? Haside, Osmanlı mutfağından günümüze ulaşan, genellikle un, tereyağı ve pekmezle yapılan sade ama doyurucu bir tatlıdır. Anadolu’nun birçok yöresinde farklı tariflerle karşımıza çıkar: kimi yerde irmik eklenir,…

Epifenomen Nedir Felsefe? Güç, İktidar ve Toplumsal Düzenin Görünmeyen Katmanları Bir siyaset bilimci olarak her sabah aynı soruyla uyanırım: Toplumsal düzen gerçekten bireylerin eylemlerinden mi doğar, yoksa biz sadece epifenomen dediğimiz bir yan etkinin içinde mi yaşıyoruz? Güç ilişkilerinin, ideolojilerin ve kurumların gölgesinde insanın “etkileyen” değil “etkilenen” olduğu bir dünyada, özgürlük ne kadar gerçektir? Epifenomenin Felsefi Kökeni: Nedensiz Eşlik Eden Etki Felsefede epifenomen, bir olayın ya da sürecin yanında ortaya çıkan, ancak onu nedensel olarak etkilemeyen ikincil olgudur. Bu kavram 19. yüzyılda zihin-beden tartışmalarının tam ortasında doğmuştur. Thomas H. Huxley, bilincin bedensel süreçlerin yalnızca bir “yan ürünü” olduğunu söyleyerek, düşüncenin…

Dünyanın En Güçlü Hayvanı Hangisi? Gücün Ontolojisi Üzerine Felsefi Bir Yolculuk Bir filozof için “güç” kelimesi yalnızca fiziksel kuvveti anlatmaz; o, varoluşun, bilginin ve ahlakın derinliklerinde yankılanan bir kavramdır. Güç, yalnızca kim daha hızlı koşar ya da daha sert ısırır sorusuyla açıklanamaz. Güç, kimi zaman hayatta kalma direncidir, kimi zaman da yok olmamayı seçen bir bilincin sessiz kararlılığıdır. Bu nedenle “Dünyanın en güçlü hayvanı hangisidir?” sorusu, aslında “Güç nedir?” sorusuna verilen farklı yanıtların tarihidir. Ontolojik Güç: Var Olmanın Kudreti Felsefenin ontolojik düzleminde, “güç” var olma kapasitesiyle ilgilidir. Bir varlığın gücü, onun ne kadar uzun süre yaşadığı ya da ne kadar…